Waarom zullen brievenbusfirma’s uit Nederland verdwijnen?

Andorra, de Kaaimaneilanden, Cyprus, Luxemburg, de Bermuda’s en Gibraltar. Allemaal plekken die bekend staan als belastingparadijs. Nederland wordt regelmatig in één adem genoemd met deze landen. WRM? Vanwege de 12.000 brievenbusfirma’s die ons land telt. Al ruim een jaar zijn de brievenbusfirma’s een terugkerend onderwerp in de media. De term brievenbusfirma wordt gebruikt voor bedrijven die alleen maar bestaan om winsten van multinationals door te sluizen naar belastingparadijzen. Er is weinig dat de aanwezigheid van brievenbusfirma’s in Nederland verraadt. Vaak is een postbus het enige tastbare. Vanwege de vele bilaterale belastingverdragen die Nederland heeft afgesloten, heerst hier een aantrekkelijk klimaat voor dit soort firma’s. Het doel van deze verdragen is het voorkomen dat er dubbel belasting wordt geheven.

Een simpel voorbeeld uit de praktijk laat zien hoe multinationals gebruik maken van deze belastingverdragen: Google probeert zijn winst zoveel mogelijk op de Bermuda’s neer te laten dalen om daarmee een lage belastingdruk te creëren. De VS heeft geen verdrag met de Bermuda’s. De Amerikaanse belastingdienst wil dus eerst belasting ontvangen wanneer er geld naar de Bermuda’s gaat. Nederland heeft de juiste verdragen wel. Google’s geld stroomt daarom via Nederland naar de Bermuda’s. Deze constructie wordt ook wel de ‘Dutch Sandwich’ genoemd. Google is hierin niet alleen. Volgens het CPB hebben meer dan 80 van de 100 grootste multinationals hier een vestiging. Deze multinationals verplaatsten in 2011 tenminste 57 miljard euro via Nederland. Het CPB bestempelt ons land daarom met recht als ‘doorsluisland.’

Wat leveren ze op?
Is deze situatie wenselijk? Zouden we de wetgeving betreffende brievenbusfirma’s niet moeten aanscherpen? Staatssecretaris van Financiën, Frans Weekers, vindt van niet. Weekers wijst naar de inkomsten en de banen die de brievenbusfirma’s genereren. Hieronder zal worden beschreven WRM de houding van Weekers onhoudbaar is en WRM brievenbusfirma’s op termijn uit ons land verdwijnen.

Ten eerste; de stelling dat brievenbusfirma’s een positieve bijdrage leveren aan de Nederlandse economie kan op zijn minst twijfelachtig genoemd worden. Weekers baseert zijn houding op een rapport van SEO Economisch Onderzoek, dat in juni 2013 werd gepubliceerd. Op basis hiervan vertelt Weekers ons dat brievenbusfirma’s jaarlijks 3 tot 4 miljard euro opleveren voor Nederland. Daarnaast zouden brievenbusfirma’s (indirect) zorgen voor 5.000 tot 7.500 banen. Met dit rapport weerlegt Weekers de kritiek dat de ‘papieren’ brievenbusfirma’s niets substantieels toevoegen. Echter, SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) stelt dat het onderzoek gekleurd is. Het Holland Financial Centre (HFC,) initiatiefnemer van het onderzoek, is namelijk gebaat bij een aantrekkelijk belastingklimaat en is daarom niet onafhankelijk. SOMO zelf publiceerde daarom een tegenrapport dat een stuk minder positief is over brievenbusfirma’s. Daarbovenop komt de uitlating van UvA hoogleraar Swedert van Wijnbergen in het NRC. Het rapport zou volgens hem rekenfouten bevatten. Volgens van Wijnbergen zou men bij een juiste rekenwijze op een lager aantal banen uitkomen. Wat brievenbusfirma’s dus precies opleveren blijft onduidelijk. Het is daarom ook twijfelachtig of de opbrengsten opwegen tegen de imagoschade die de brievenbusfirma’s veroorzaken. Er is wereldwijd irritatie over de spilfunctie van Nederland bij internationale belastingontwijking. Die irritatie wordt expliciet geuit door de Europese Commissie die in november 2013 voorstelde een eind te maken aan de brievenbusfirma’s.

Zijn ze rechtvaardig?
Terwijl de vraag wat brievenbusfirma’s ons opleveren onduidelijk blijft, is de vraag of ze rechtvaardig zijn makkelijker te beantwoorden: De aandacht voor brievenbusfirma’s lijkt gepaard te gaan met een toenemend besef dat brievenbusfirma’s onderdeel zijn van een moreel verwerpelijk internationaal belastingssysteem. Non-profits zoals ‘Tax Justice’ en ‘Global Financial Integrity’ wijzen al jaren naar de onrechtvaardigheid van internationale belastingontwijking. Multinationals maken gebruik van publieke voorzieningen in landen met een normaal belastingbestel maar genieten elders van de belastingvoordelen. Daarnaast wijzen talloze non-profits naar het verband tussen internationale belastingontwijking en toenemende wereldwijde ongelijkheid. Ontwikkelingslanden lijken namelijk relatief meer belastinginkomsten mis te lopen dan ontwikkelde landen. De inspanningen van de Europese Commissie laten zien dat dit negatieve beeld over brievenbusfirma’s ook in de internationale politiek gehoor krijgt. Dit zou een voorbode kunnen zijn voor meer internationale inspanningen om dit wereldwijde probleem aan te pakken.

Een toekomst lonkt waarin de internationale gemeenschap bereid is te werken aan lange termijn oplossingen voor belastingontwijking. Het zou in zo’n geval ondenkbaar zijn dat Nederland op kortzichtige wijze, op basis van eigenbelang, blijft proberen om brievenbusfirma’s te handhaven.

Bron tekst
Arjen Lejour & Maarten van’t Riet (2013) ‘Nederland Belastingparadijs? Nederland doorsluisland!’ CPB Policybrief 
M. Kerste (et. al.). (2013) ‘Uit de schaduw van het bankwezen.’ SEO Economisch Onderzoek 
nrc.nl : ‘Rekenfout in rapport over belang brievenbusfirma’s’
nos.nl : ‘Europese commissie wil einde aan belastingontduiking via brievenbusfirma’