Gave Gezegden: “Geen cent te makken”

Katten worden massaal naar het asiel gebracht, op marktplaats verschijnt een advertentie van wat wel verdacht veel op de bolide van s’Neerlands zieligste (ex-)advocaatje lijkt en zelfs  reality extraordinaire Kim Kardashian lijkt de broekriem aan te halen. Zij besloot ten gunste van de Filipijnen een aantal persoonlijke eigendommen op Ebay te veilen. Een mooi gebaar, ware het niet dat in de kleine lettertjes stond beschreven hoe slechts 10 procent van het opgebrachte geld daadwerkelijk voor de Filipijnen bestemd was. Van de overige 90 koopt Kimmy het broodnodige: een nieuw paar Louboutin’s en een pak Pampers. Kortom, het is crisis en we hebben collectief geen cent te makken.

Hoe het zit met de geschiedenis van deze leus? Ik kan je in ieder geval vertellen dat ‘ie verder reikt dan Geer en Goor. Geen cent te makken is hoogstwaarschijnlijk een verbastering van de Bargoense uitdrukking ’n cent ’n makke. Bargoens is een term waarmee de geheimtaal wordt aangeduid die in de eerste helft van de twintigste eeuw door louche volk gesproken werd (waarvan er overigens wel meer is blijven hangen: sjoemelen, pineut, ontiegelijk, mazzel, snorder, habbekrats..). Deze boeventaal kent veel  Jiddische en Hebreeuwse invloeden. Zo komt ‘makke’ van het Hebreeuwse ‘makka’ wat zoveel betekent als slag, plaag of ziekte. Onze taal geeft aan dat ’n cent ’n makke als zelfvervloeking werd gebruikt. Een koopman zou zeggen dat hij voor iedere cent die hij minder voor zijn product kreeg, een makke zou krijgen. Met andere woorden: betaal genoeg, anders vervloek je me!

Zo zie je maar weer; zelfs de meest armoedige uitdrukking kent soms het rijkste verleden.