Waarom houdt de één wel van dieren en de ander niet?

Nederland vierde afgelopen weekend voor de vierentachtigste keer dierendag. WRM houden  sommige mensen eigenlijk wél en andere juist niét van dieren? Ik interviewde omgevingswetenschapper Maarten Jacobs van de Wageningen Universiteit, die hier onderzoek naar doet. Hij onderscheidt zes mechanismen.

Aandacht voor beweging
“Mensen zijn van nature alert als ze iets zien bewegen wat lijkt op een dier. Dat is logisch; dieren zijn van oudsher belangrijk voor mensen. Zo moesten onze voorouders op hun hoede zijn om niet door leeuwen te worden aangevallen en waren ze tegelijkertijd van de dieren afhankelijk aangezien ze leeuwen aten. Deze alertheid draagt indirect bij aan het al of niet leuk vinden van dieren. Het feit dat mensen aandacht hebben voor beweging in hun omgeving vergroot de kans dat ze dieren spotten en vervolgens emotioneel op ze reageren.”

Jong geleerd, oud gedaan
“Veel mensen zijn bang voor dieren die het welzijn van onze voorouders bedreigden, zoals slangen en spinnen. Die angst lijkt te zijn aangeboren, want hij komt voor in alle culturen. Toch blijkt de bangheid zelf niet aangeboren te zijn. Mensen hebben wel van nature een leerprogrammaatje in hun hersenen. Kleine kinderen zijn niet bang voor spinnen, maar als ze hun moeder een keer zien schrikken van een spin, hebben zij die angst voortaan ook en die is nauwelijks af te leren. Zulke leerprogrammaatjes voor emoties worden vooral geactiveerd als mensen jong zijn. Als kinderen nooit iemand zien schrikken van een slang, zullen ze op latere leeftijd ook niet bang zijn voor slangen. Leerprogrammaatjes bestaan niet alleen voor angst, maar ook voor andere emoties, zoals blijdschap.”

Conditionering
“Stel, je ziet een baksteen. Een steen is op zichzelf een neutraal voorwerp waarvoor je niet bang bent. Maar als jij een keer hebt gezien dat de schedel van een dierbare is ingeslagen met een baksteen, heeft het neutrale voorwerp voor jou een negatieve emotionele betekenis. Mensen zijn zich meestal niet bewust van die associaties; je bent bang voor een baksteen en weet niet waarom Dit proces heet conditionering. De baksteen in het voorbeeld kan alles zijn, ook een dier.”

Beer in het bos of in de dierentuin
“Stel, je loopt in het bos en ziet vlakbij een beer. Een dag later ben je in de dierentuin en zie je wederom een beer, even dichtbij. Je lichamelijke reactie is in beide gevallen dezelfde; je bent bang, dus je hart gaat bijvoorbeeld sneller kloppen. Maar je interpreteert de angst op een andere manier. Terwijl je de bangheid in het bos onprettig vindt, ervaar je de angst in de dierentuin als positieve en leuke spanning. Je kunt hetzelfde dier in de ene context dus leuk vinden, maar in een andere helemaal niet.”

Beige vogeltje of zeldzame buidelmees
“De kennis die mensen hebben over dieren kan bepalen of ze emotioneel op ze reageren. Zelf weet ik weinig over vogels. Er kan nu een zeldzaam vogeltje op mijn raamkozijn zitten, maar dat zou mij niets doen omdat ik de vogel niet herken. Als ik een vogelaar was, zou ik euforisch mijn fototoestel pakken. De kennis van de vogelaar zorgt ervoor dat hij dit moment speciaal vindt en dat hij positieve gedachten heeft over de vogel.”

Blij dier zorgt voor blije mens
“Charles Darwin schreef al dat emoties nuttig zijn voor mensen die ze ervaren, maar ook voor de omgeving van mensen. Als jij bang reageert op een krokodil, is dat handig voor jou omdat je wegrent, maar ook voor mensen om je heen omdat uit jouw reactie blijkt dat er gevaar dreigt. Denk bijvoorbeeld aan een aquarium. Als mensen zien dat vissen zachtjes en kalm zwemmen, worden mensen daar rustig van. Omdat de vissen kalm zijn, krijgen mensen onbewust het idee dat de kust veilig is en hebben ze een prettig gevoel bij de vissen.”

Of je een duif op balkon voert of wegjaagt, hangt dus vooral af van je eerdere ervaringen met duiven. Je vindt een duif op balkon in ieder geval leuker dan een exemplaar in je badkamer. En je grijpt waarschijnlijk eerder duivenvoer als je weet dat hij geen gewone tortelduif is, maar een Indiase pauwstaart.