Waarom schrijven we van links naar rechts?

Het is typisch zoiets waar je eigenlijk nooit echt over nadenkt: het schrijven van links naar rechts. Je leert het al op de basisschool, en stelt daarbij eigenlijk nooit vragen. Maar als je er even verder over nadenkt is het niet zo vanzelfsprekend. Zowel het Arabische als het Hebreeuwse schrift wordt van rechts naar links geschreven, en het Chinese schrift loopt van boven naar beneden. Hangt dit puur af van toeval en gewoontes, of is er meer aan de hand? WRM schrijven wij in het westen eigenlijk van links naar rechts?

Het schrijfgerei
De schrijfrichting heeft allereerst veel te maken met het materiaal waarmee er wordt geschreven. Schrijven is ooit begonnen op kleitabletten. Wanneer je met een beitel in je linkerhand en een hamer in je rechterhand beitelt, kan je alleen lezen wat je aan het schrijven was als je van rechts naar links schreef. Dit geldt in principe nog steeds: voor rechtshandigen is het ‘t makkelijkste om naar rechts te schrijven, omdat je anders met je hand over de zojuist geschreven tekst veegt.

Van boven naar beneden
Ditzelfde principe is terug te vinden in China. De Chinese karakters worden op een verticale manier geschreven. Dit komt doordat de Chinezen de uitvinders van het papier zijn. Traditioneel werd deze verticale schrijfrichting aangehouden, zodat de kwast in de rechterhand gehouden kon worden, terwijl de linkerhand het papier kon ontrollen. Door westerse invloeden en de technische beperkingen van bestandsformaten wordt er in China tegenwoordig steeds vaker ook van links naar rechts geschreven.

Veranderende richtingen
Het schrijfgerei lijkt een simpele verklaring, toch heeft de mensheid het wat schrijfrichting betreft nog behoorlijk bont gemaakt in de loop van de geschiedenis. Sommige geschriften, zoals de Egyptische hiëroglyfen, konden zowel van links naar rechts of van rechts naar links geschreven worden. Dit kon de lezer vooraf checken door te kijken naar welke kant de dierlijke en menselijke hiëroglyfen getekend waren: hun kop richtte zich altijd naar het begin van de zin. Het eerste alfabet werd vaak ook in de zogenaamde ‘boustrofedonrichting’ geschreven. De naam van deze manier van schrijven is gebaseerd op de manier waarop de os over het land loopt. Deze schrijfwijze loopt in twee richtingen. Deze begint in de ene richting, en draait aan het einde van de zin om, om op de volgende regel te vervolgen in tegenovergestelde richting. Het Latijnse alfabet, wat in de meeste westerse landen gebruikt wordt, is een directe afstammeling van het Griekse alfabet. Ook het vroege Griekse alfabet werd wel eens op die ingewikkelde manier geschreven (rond 800-600 v. Chr). Deze onhandige manier van schrijven werd in de Hellenistische periode hierna steeds minder populair, totdat er definitief over werd gegaan op het schrijven van links naar rechts. Gelukkig maar!

Spiegelschrift
Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog figuren als Leonardo Da Vinci, die in spiegelbeeld schreven. Ik heb al eens vreemd opgekeken toen mijn oppaskindje trots haar zojuist geleerde letters aan mij toonde: geschreven in spiegelbeeld. Na wat research kwam ik er achter dat dit wel vaker voorkomt bij kleuters. De verschillen tussen links en rechts zijn bij hen nog niet helemaal doorgedrongen, hierdoor hebben ze nog geen goed besef van richtingen. Ze zien simpelweg het verschil niet tussen verschillende richtingen. Hierdoor kunnen zij ook makkelijk gespiegeld schrijven. Een talent wat later helaas verloren gaat: probeer het maar eens!