Waarom smeren we boter op ons brood?

Boter op je brood smeren is voor veel mensen gewoon. Het hoort erbij. De één doet het omdat hagelslag er zo goed door blijft plakken, de ander omdat pindakaas zonder boter toch een stuk minder lekker smaakt. Er zijn tegenwoordig ook genoeg mensen die geen boter (meer) op hun brood smeren. Toch blijft het smeren van een boterham een dagelijks ritueel. Maar wat is eigenlijk de reden achter boter op ons brood?

WRM boter boter heet
Waar komt de naam boter vandaan? Het woord ‘boter’ komt oorspronkelijk uit het Latijn. Het is namelijk afgeleid van het woord ‘bûtyrum’, wat zoiets betekent als ‘koekwark’. Best logisch als je bedenkt dat boter wordt gemaakt van koemelk. De naam boter is beschermd en mag alleen gebruikt worden als er ten minste 80 procent melkvet in het product zit. Vandaar ook de namen halvarine en margarine, waar minder melkvet in zit.  Al noemen we die producten vaak thuis ook gewoon boter, wel zo makkelijk.

Wat is het?
Leuk en aardig, zo’n beschermde naam, maar wat kun je eigenlijk met boter? Het gebruik van boter bestaat al duizenden jaren: niet alleen als onderdeel van het ontbijt, maar gek genoeg ook als schoonheidsproduct, geneesmiddel en offergave. Kun je het je voorstellen, boter als gezichtscrème of bodylotion? Gelukkig gebruiken we het niet meer op deze manier. Daarentegen wordt boter nog steeds als geneesmiddel geadviseerd. Heb je een verstopte neus? Smeer boter onder en rondom je neus en de volgende dag kun je weer vrij ademen.

Verder krijg je door boter de nodige voedingsstoffen binnen, zoals belangrijke vitamines. Boter is goed voor je hele lichaam, omdat het veel vitamine A en D bevat. Bij bak- en braadproducten, halvarine en margarine worden deze vitaminen zelfs speciaal toegevoegd, omdat we er anders te weinig van binnen krijgen. In pure boter zijn de vitaminen allemaal al aanwezig, daarnaast bestaat boter voor een deel uit gunstige vetten die afkomstig zijn uit melk (zoals eerder al even werd genoemd).

Ontstaan
Feitelijk is boter gekarnde room van melk. Urenlang werd deze room met de hand gestampt (gekarnd), net zolang totdat de vetbolletjes zich hadden afgescheiden van de karnemelk. Daarna werden deze vetbolletjes gekneed en soms gezout. De boter die hierdoor ontstond, werd meestal in boterpotten bewaard. Het werd gezien als een bijproduct van de veeteelt en werd vaak alleen door de boer en zijn gezin gebruikt. Soms werd de boter ook verkocht op de markt. Halverwege de 19^e eeuw steeg de vraag naar zuivelproducten; de boeren konden mooi op deze vraag inspelen. Eind 19^e eeuw werd er bedacht dat de productie van boter een stuk makkelijker kon, waardoor de industriële productie van boter ontstond. Door deze verandering werd boter steeds gewoner voor mensen, net zoals melk en kaas. Hoewel het in eerste instantie als luxeproduct werd gezien, begonnen in de loop der tijd veel meer mensen hun boterhammen met boter te smeren.

Vroeger was boter op brood voor veel mensen zelfs een volledige maaltijd. Later kreeg men het beter en ontstonden er meer soorten beleg. Boter is echter altijd gebleven, waarschijnlijk omdat het gewoon lekker is. Al zijn de meningen hierover tegenwoordig wel verdeeld. Hoe het ook zij, het gebruik van boter op ons brood is er gewoon bij in geslopen en zal niet zomaar verdwijnen. We hoeven dus niet moeilijk te doen met een droog broodje hagelslag.