Waarom wij alles lezen over de MH 370

De afgelopen dagen hebben de media ons precies op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen omtrent de fatale vlucht MH370 van Malaysia Airlines. Elk stuk drijfhout maakte (en maakt nog steeds) kans om wereldberoemd te worden. Het zou immers een aanwijzing kunnen zijn die naar de oplossing van dit vreselijke drama kan leiden. Toch is het opvallend dat dit onderwerp met speels gemak vele andere net zo belangrijke onderwerpen van de voorpagina’s weet te houden. Waarom is vlucht MH370 het lievelingsonderwerp van Neerlands’ journaille?

Groot drama
Eén ding vooraf: het is duidelijk dat de verdwijning van de Boeing 777 van Malysia Airlines een groot drama is. Het begint er sterk op te lijken dat de 239 inzittenden allen op een vreselijke manier tot hun einde zijn gekomen. Maar dit is nog niet zeker: zolang het vliegtuig (en alle inzittenden) niet zijn gevonden blijft er (een beetje) reden tot optimisme.Maar laten we wel wezen: er gaan dagelijks veel meer dan 239 mensen dood en bovendien had naar het schijnt slechts één van de passagiers de Nederlandse nationaliteit. Ter vergelijking: in 2012 overleden alleen in het verkeer al gemiddeld meer dan één Nederlander per dag.

De ene update na de andere
In principe lijken de gebeurtenissen, hoe dramatisch ook, slechts van beperkt belang voor ons in onze huidige situatie. Hoe kan het dan dat de media ons lijken te overspoelen met informatie over alles wat er speelt rond de verdwijning van dit vliegtuig? Alleen op Nu.nl werd sinds het eerste nieuws over de verdwijning van de vlucht 21 nieuwsberichten over dit onderwerp geplaatst. Vandaag is de zesde dag na de bekendwording van de verdwijning (8 maart). Een enorme hoeveelheid berichten voor een onderwerp dat nauwelijks relevantie kent voor Nederland.

Ander nieuws lijkt geen nieuws meer
Er valt veel voor te zeggen dat de gebeurtenissen op de Krim en in Syrië eigen van groter belang zijn voor ons dan de verdwijning van een vliegtuig. Maar aangezien journalisten beperkte ruimte ter beschikking hebben is het logisch dat zij keuzes moeten maken bij het vullen van de voorpagina’s. Maar waarom kiezen zij juist dit nieuws? Een belangrijke factor bij het bepalen wat wel of niet in het nieuws komt zijn nieuwswaarden (news values). In principe hebben berichten een hogere kans om in het nieuws te komen wanneer zij nieuwswaardig zijn, dat wil zeggen wanneer zij aan meer nieuwswaarden voldoen (belangrijk onderzoek op dit gebied is onder meer gedaan door Galtung en Ruge en Harcup en O’Neill).

De vraag blijft: waarom is het nieuws over de vermiste vlucht zo geschikt voor journalisten?

1) Om te beginnen moeten berichten het nieuws halen. Zolang dat niet gebeurt lezen wij er waarschijnlijk ook niet over. Wanneer berichten eenmaal in het nieuws zijn, zit het nieuws ook in de hoofden van de redacteuren en zullen zij eerder geneigd zijn om er verslag van te doen. Hoe groter het nieuws is (in de zin van doden, gewonden, et cetera), des te waarschijnlijker dat onderwerpen die eerste ‘hindernis’ halen.

2) Alle media – en online media in het bijzonder – moeten te allen tijde zo actueel mogelijk zijn. Het tempo ligt hoog. De berichten over dit vermiste vliegtuig lenen zich hier natuurlijk perfect voor: er wordt een vliegtuig gemist, er komt een persconferentie, het wordt bekend hoeveel mensen aan boord waren, enzovoorts. Doordat de informatie stapsgewijs bekend wordt kunnen media steeds met een nieuw bericht komen en dus vaak met ‘nieuw’ nieuws komen.

3) Het gaat in dit geval duidelijk om slecht nieuws: de kans dat de passagiers nog leven lijkt steeds kleiner te worden en het feit dat het vliegtuig nog niet gevonden is maakt de dramatiek alleen maar groter. Dit past perfect bij de voorkeur van media voor slecht nieuws: berichten over doden, gewonden en rampen maken veel meer kans om het nieuws te halen dan gebeurtenissen met een positieve afloop.

4) Hoewel er jaarlijks meer mensen in het verkeer overlijden dan bij één vliegtuigramp spreekt dit laatste veel meer tot de verbeelding, omdat het in één keer gebeurt. Hierdoor heeft het nieuws een veel grotere impact dan wanneer het om heel veel kleine gebeurtenissen gaat, die ieder op zich amper nieuwswaardig zijn. Het grote aantal (mogelijke) slachtoffers maakt deze gebeurtenis ‘meer’ nieuws dan enkele kleinere rampen.

5) Er zijn veel mensen die elke keer dat zij moeten vliegen een zekere mate van nervositeit voelen, dus een zekere mate van vliegangst is de meesten van ons niet vreemd. Vliegrampen spreken dan ook erg tot de verbeelding omdat het past binnen ons verwachtingspatroon. Het nieuws is relevant omdat het ons idee bevestigt dat vliegen behoorlijk gevaarlijk is (terwijl het vliegtuig eigenlijk een van de veiligste transportmiddelen is).

Dankbaar onderwerp (hoera, een crisis!)
Het is duidelijk dat het nieuws omtrent de vlucht van Malaysian Airlines aan enkele belangrijke nieuwswaarden voldoet en dus een dankbaar onderwerp is voor journalisten. Hoewel maar weinig Nederlanders bij dit nieuws zijn betrokken wordt er dus veel over geschreven. Het past zo goed binnen de selectiekaders van journalisten dat redacteurs alle ontwikkelingen nauwkeurig bijhouden. Zeker in een tijd dat redacties onder hoge druk staan omdat zij snel en met weinig personeel veel relevant nieuws moeten maken, is het ‘fijn’ als een onderwerp ‘uitgemolken’ kan worden.

De berichten over dit vliegtuig lenen zich daar bijzonder goed voor, omdat de gebeurtenissen elkaar in rap tempo opvolgen en bijna iedereen zich ertoe aangetrokken voelt. Journalisten kunnen met weinig moeite veel verhalen maken en omdat iedereen zich erdoor aangesproken voelt zullen veel mensen het nieuws op de voet blijven volgen. Dit gaat natuurlijk ten koste van andere berichten die wellicht minder flitsend, maar niet minder belangrijk zijn. Nieuws dat aan veel nieuwswaarden voldoet bepaalt de waan van de dag ten koste van verhalen met meer diepgang.